Một trong những yếu tố mang lại hiệu quả năng lượng quan trọng nhất nhưng đôi khi bị bỏ qua trong quá trình thiết kế và xây dựng nhà, đó là việc xác định ánh sáng tự nhiên sẽ tác động lên ngôi nhà như thế nào. Việc ngôi nhà được định hướng (orienting) như thế nào (so với mặt trời) có thể có tác động đáng kể đến ánh sáng, sưởi ấm và làm mát – các yếu tố gây tiêu hao năng lượng lớn nhất. Các nghiên cứu cho thấy những ngôi nhà được định hướng ánh sáng hợp lí tiết kiệm được đến 20% chi phí năng lượng.
Ngoài ra, nguồn sáng mặt trời tạo ra bầu không khí tự nhiên đáng mơ ước, góp phần tạo nên sự hài hòa cho tổng thể ngôi nhà của bạn.
Việc xác định hướng nhà theo đường đi của mặt trời cũng lâu đời như chính nền văn minh. Chúng ta cùng xem xét kỹ thuật này để ngôi nhà nhận được ánh sáng tự nhiên của mặt trời một cách tối ưu.
Mặt trời di chuyển, nhưng các ngôi nhà thì đứng yên.
Ai cũng có thể nói một kiến thức đơn giản: “Mặt trời mọc ở hướng Đông và lặn ở hướng Tây”. Nhưng trong thực tế, vị trí của mặt trời cũng phụ thuộc vào các yếu tố khác – như thời gian trong năm và vị trí ngôi nhà của bạn.
Vì lý do này, điều quan trọng là phải làm việc với kiến trúc sư của bạn để định hướng ngôi nhà, cho phép ánh sáng mặt trời chiếu rọi vào ngôi nhà khi nào và ở đâu có lợi nhất. Ví dụ, vào mùa hè (khi mặt trời lên cao và nắng gay gắt), bạn có thể sử dụng mái hiên và cây xanh để che nắng cho ngôi nhà của mình. Vào mùa đông (khi các tia sáng chiếu ở góc thấp hơn), tia nắng mặt trời chiếu xuống phía dưới phần mái hiên để bạn có được những tia nắng ấm áp vào nhà.
Định hướng ngôi nhà của bạn như thế nào?
Bắt đầu bằng la bàn. Hãy nghĩ về cách mặt trời di chuyển trong ngày và trong năm. Chọn ra các chiến lược xây dựng để có thể tối ưu ánh sáng cho ngôi nhà.
Định hướng sơ đồ mặt bằng. Ngoài việc xác định hướng chính cho toàn bộ ngôi nhà, hãy thiết kế ngôi nhà sao cho các phòng được sử dụng thường xuyên (chẳng hạn như nhà bếp và phòng khách) nhận được lượng ánh sáng mặt trời hợp lí. Sau đó bố trí sang các khu vực khác như phòng ngủ, phòng giặt phơi, nhà tắm, nhà để xe – các khu vực ít được sử dụng hơn. Việc định hướng ánh sáng cũng rất quan trọng khi thiết kế mái hiên, ban công, cửa sổ, ô lấy sáng…
- Các phòng hướng Nam nhận đựơc ánh sáng mặt trời gần như cả ngày.
- Các phòng hướng Bắc nhận được ánh sáng tự nhiên tương đối đồng đều, mềm mại, không gắt, ánh nắng hầu như không trực tiếp chiếu vào phòng từ hướng Bắc.
- Các phòng hướng Đông đón nhiều ánh nắng ban mai nhất. Đặt phòng ăn hoặc góc ăn sáng phía Đông để tận dụng tối đa ánh sáng buổi bình minh. Phòng ngủ có cửa sổ hướng Đông sẽ rất tốt cho những người dậy sớm, nhưng lại là điều kinh khủng đối với những người thích ngủ nướng.
- Các phòng hướng Tây sẽ đón ánh sáng từ chiều đến tối. Khi mặt trời xuống thấp các cửa sổ hướng Tây sẽ nhận được ánh nắng trực tiếp chiếu xuyên qua chúng vào phòng. Điều này khiến phòng hướng Tây là một lựa chọn tồi để làm phòng xem TV, vì ánh sáng mạnh khiến màn hình khó nhìn hơn. Phòng ngủ hướng Tây cũng cần lưu ý nên có tường dày và không nên mở cửa sổ lớn vì dễ bị nắng nóng trong suốt mùa hè.
“Daylighting” và các kỹ thuật xây dựng khác.
Ngoài việc xác định hướng nhà và quy hoạch mặt bằng, có rất nhiều kỹ thuật khác để tối ưu hóa việc sử dụng ánh nắng mặt trời: Daylighting đề cập đến việc sử dụng cửa sổ và cửa sổ trần để đưa ánh sáng mặt trời vào nhà. Bạn cũng có thể sử dụng các hệ thống che nắng để giảm thiểu ánh sáng mặt trời không mong muốn – sử dụng cây cối, tường / hàng rào bên ngoài, bổ sung cấu trúc như mái hiên hoặc giàn leo, hoặc tấm che cửa sổ.
Các cách khác để kết hợp ánh sáng tự nhiên là lựa chọn nội thất, ví dụ: màu sáng hơn để tăng khả năng phản chiếu ánh sáng, tone màu lạnh cho những căn phòng có nắng chiều rực rỡ chiếu vào… Bạn cũng có thể bố trí các vật như chậu cây, đồ trang trí để che bớt cửa sổ trong mùa hè, và sau đó di dời chúng khi mùa đông đến để nhận được ánh sáng ấm áp.
Khi bạn chuẩn bị cho việc xây dựng ngôi nhà mới của mình, hãy nhớ bàn bạc với nhà thầu xây dựng của bạn về kế hoạch chiếu sáng cho các không gian. Nếu bạn có thể sử dụng những kỹ thuật này một cách hiệu quả, bạn có thể tin tưởng vào lượng ánh sáng tự nhiên hoàn hảo, hóa đơn điện nước thấp hơn và một ngôi nhà mới sáng sủa cho bạn và gia đình.
